Stručnjaci iz nizozemskog regulatornog tijela, Commissariaat voor de Media, održali su radionicu 20. i 21. februara 2025. godine u sjedištu Regulatorne agencije za komunikacije u Sarajevu. Tom prilikom, zaposlenicima Agencije i predstavnicima Mreže za medijsku pismenost, prenijeli su svoja iskustva u oblasti regulacije usluga na zahtjev (video on demand), stavivši poseban akcenat na regulaciju vlogera. Ova ekspertska misija realizirana je na zahtjev Regulatorne agencije za komunikacije, u okviru Instrumenta tehničke podrške i razmjene informacija (TAIEX) Evropske komisije. Tema dvodnevne radionice bila je i uloga regulatora u promoviranju medijske pismenosti i zaštiti maloljetnika u medijskom prostoru.
Vlogeri (influenseri, uploaderi, kreatori sadržaja) su pojedinci ili pravna lica koja distribuiraju videosadržaje uredničkog karaktera putem platformi za razmjenu video-sadržaja kao što su YouTube, TikTok i Instagram. Sadržaj najčešće kreiraju samostalno, produkcijom originalnog sadržaja, ili editovanjem odabranog postojećeg sadržaja, kojem daju svoj lični pečat i potom objavljuju kao urednički videosadržaj. Vlogeri grade svoj lični brend pružajući sadržaje na različite teme, kao što su obrazovanje, zabava, životni stilovi i sl. Na taj način, pojedini vlogeri uspijevaju privući brojnu publiku, postajući u sadržajnom i komercijalnom smislu, konkurenti klasičnom emitiranju i uslugama strimovanja.
Zašto je važno regulirati videosadržaje koje objavljuju vlogeri?
S pojavom društvenih medija, navike gledanja, posebno kod mlađe publike, znatno su se promijenile, u smislu da se audiovizuelni medijski (AVM) sadržaji sve manje prate putem tradicionalnih televizijskih, a sve više putem mobilnih uređaja. To je dovelo do enormnog porasta društvenog i ekonomskog uticaja tzv. novih medija. Imajući to u vidu, Evropska unija (EU) je 2011. godine uključila AVM usluge na zahtjev u svoj regulatorni okvir, usvajanjem EU direktive o audiovizuelnim medijskim uslugama (Direktiva). Krajem 2018. godine dolazi do revizije Direktive i od tada se stavlja još veći akcenat na regulaciju AVM usluga na zahtjev, uključujući i vlogere. Razlozi za to leže u potrebi da se zaštite osnovne vrijednosti medijske regulacije i stvore ravnopravni tržišni uslovi za različite tipove AVM usluga, koje se sve više usmjeravaju prema istoj publici.
Prema Direktivi, AVM usluga na zahtjev označava videosadržaje koje korisnici mogu gledati kad god žele, za razliku od tradicionalne televizije koja se emitira u određenom vremenskom okviru. Primjeri AVM usluga na zahtjev uključuju usluge poput Netflixa, i naloga na platformama za dijeljenje videozapisa poput YouTubea i sl.
Vloger se smatra pružaocem AVM usluge na zahtjev samo ako kumulativno ispunjava sedam ključnih uslova propisanih zakonima EU.
Audiovizuelne medijske usluge na zahtjev predmet su regulacije u Bosni i Hercegovini od kraja 2011. godine, odnosno od početka primjene odredaba Direktive u regulatornom okviru Bosne i Hercegovine. Imajući u vidu sve veću prisutnost i uticaj različitih oblika AVM usluga na zahtjev i u Bosni i Hercegovini, Agencija je, u saradnji s nizozemskim regulatorom, koji je između ostalog zadužen i za regulaciju platformi kao što su Netflix, Disney, BBC, Discovery i sl. inicirala TAIEX ekspertsku misiju, s ciljem da dobije odgovore na brojna pitanja i identificira izazove koji se tiču regulacije AVM usluga na zahtjev, a posebno vlogera.
Kakva su iskustva holandskog regulatornog tijela po pitanju regulacije vlogera?
CvdM je započeo regulaciju vlogera 2022. godine usklađivanjem nizozemskih pravila s novom evropskom regulativom koja je propisala ovu obavezu. Nakon toga, CvdM započinje aktivno nadgledanje aktivnosti vlogera, sprovodeći istovremeno informativnu kampanju u cilju njihovog upoznavanja s novom regulativom i minimalnim obavezama koje odatle proističu. Budući da na platformama postoji veliki broj vlogera, nizozemski regulator odlučio je isprva regulirati isključivo aktivnost vlogera s najvećim brojem pratilaca (preko 500 000), smatrajući da potencijalno najveći društveni rizici dolaze upravo od njih. Tek nakon dvije godine, svoj djelokrug proširili su i na rizike koji proističu od manjih vlogera, tj. onih koji imaju minimalno 100 000 pratilaca.
Početke nizozemske regulacije vlogera obilježilo je i sprovođenje istraživanja koje je imalo za cilj utvrđivanje aktuelnog stanja i najvećih problema i izazova vezanih za ovu oblast.
Osnovni cilj regulacije vlogera jeste zaštita gledalaca, naročito onih mlađih, od komercijalnih uticaja. S tim u vezi, CvdM zahtijeva od vlogera da poštuju tri minimalna zahtjeva:
- da oglašavanje, koje je često sastavni dio vlogerskog uredničkog sadržaja, bude transparentno, to jest da sve komercijalne komunikacije budu propisno obilježene;
- da se ne objavljuje sadržaj koji bi mogao nanijeti štetu maloljetnicima;
- da budu dostupni podaci o identitetu vlogera najmanje objavljivanjem imena i prezimena, e-mail adrese i napomene da je vloger registriran pri CvdM-u.
Predstavnici Agencije imali su priliku u drugom dijelu ovog projekta posjetiti Nizozemsku i na licu mjesta naučiti više o mapiranju i identifikaciji vlogera, razvoju regulatornog okvira za regulaciju vlogera, načinu saradnje i edukacije vlogera, te mehanizmima zaštite maloljetnika.
