Nedavno objavljeno istraživanje Mapiranje medijskih web portala u Bosni i Hercegovini identifikovalo je 615 informativnih portala u Bosni i Hercegovini sa dnevnom ili povremenom produkcijom vijesti koji pokrivaju različite oblasti. Dominiraju lokalni portali, grupisani pretežno u pet urbanih centara BiH (Sarajevo, Banjaluka, Mostar, Tuzla, Zenica), s tim da gotovo trećina od ukupnog broja mapiranih portala nema navedenu geografsku lokaciju u okviru impresuma, dok gotovo svaki drugi BH portal uopšte ne sadrži impresum.
Povod, cilj i predmet istraživanja
U tekstu koji slijedi upoznaćemo vas sa rezultatima prvog istraživanja u Bosni i Hercegovini koje sagledava i sabira empirijske podatke o profesionalnoj onlajn medijskoj sceni. Povod za provođenje ovog istraživanja iniciranog u okviru Programa osnaživanja nezavisnih medija predstavlja odsustvo više zakona o medijima i komunikacijama neophodnih za efikasno regulisanje online komunikacijske prakse, kao i činjenica da je administrativno-pravna oblast osnivanja, rada i djelovanja web portala u Bosni i Hercegovini potpuno neuređena.
Cilj istraživanja bio je utvrđivanje približnog broja medijskih web portala u Bosni i Hercegovini, njihovo mapiranje i utvrđivanje njihovih osnovnih karakteristika. Pored web portala osnovanih u BiH, predmet istraživanja bili su portali osnovani i aktivni van granica države, a koji se dominantno obraćaju bosanskohercegovačkoj publici.
Broj portala u Bosni i Hercegovini
Istraživanjem je utvrđeno postojanje najmanje 615 medijskih web portala u BiH, pri čemu se taj broj nipošto ne može uzeti kao konačan, uzeši u obzir da je medijska scena bosanskohercegovačkih web portala izuzetno dinamična, nedovoljno vidljiva i netransparentna.
Geografski raspored portala
Istraživanje je pokazalo da svaki drugi informativni portal u BiH ima registrovano sjedište u Federaciji BiH. Otprilike svaki treći informativni portal uopšte nema navedenu geografsku lokaciju, dok njih 15% ima sjedište u Republici Srpkoj. Broj informativnih portala u BiH koji imaju sjedište u Brčko Distriktu, zemljama regiona ili u zemljama u kojima je značajnije prisutna bh. dijaspora kreće se oko 1%.
Kad je riječ o portalima koji imaju sjedište u Federaciji BiH, najveća koncentracija portala registrovana je u Kantonu Sarajevo (34%) – svaki treći. Slijede Tuzlanski kanton (16%), Hercegovačko-neretvanski (13%), Zeničko-dobojski kanton (12%), Srednjebosanski kanton (10%) dok zastupljenost informativnih portala u preostalim kantonima varira od 0 do 7%.
Svaki treći portal lociran u Republici Srpskoj ima sjedište u Banjaluci (34%). Osim Banjaluke, gradovi Republike Srpske koji se ističu prema broju evidentiranih portala su Trebinje (10%) i Bijeljina (9%) dok je preostalih 50% portala raspoređeno u različitim dijelovima Republike Srpske.
Drugim riječima, više portala ima sjedište u Kantonu Sarajevo (105) nego što ih ima u čitavoj Republici Srpskoj (94). Zapravo, Federacija BiH broji trostruko više portala nego Republika Srpska što se dobrim dijelom može objasniti činjenicom da u Federaciji BiH ima više urbanih centara sa brojnijim i razvijenijim tradicionalnim, ali i online medijima.
Posmatrano iz ugla gradova, najveći broj portala lociran je u Sarajevu (52%). Slijede Banja Luka (16%), Tuzla (15%), Mostar (13%) i Zenica (5%) što pokazuje da gotovo trećina portala u zemlji ima sjedište u pet gore navedenih urbanih centara BiH.
Transparentnost medijskog vlasništva
Značaj ovog istraživanja ogleda se dobrim dijelom u tome što je ono još jedanput ukazalo na značaj transparentnosti medijskog vlasništva i skrenulo pažnju na neophodnost usvajanja Zakona o transparentnosti medijskog vlasništva. Naime, potpun impresum, koji bi trebao da sadrži podatke o osnivaču, sjedištu, glavnom uredniku/odgovornom licu medija, kontakte i koji bi uz to trebao biti vidljiv i prepoznatljiv, u potpunosti posjeduje svega 167 portala (27%). Pojedine podatke iz impresuma ima 178 portala (29%), dok ubjedljivo prednjači broj „divljih portala“ koji uopšte nemaju impresum (njih 270 ili 44%).
Istraživanje je pokazalo i to da …
…svaki drugi informativni portal u BiH posjeduje domenu „.ba“ dok su preostale najčešće zastupljene domene „.com“, „.info“, „.net“ itd.
… su najzastupljeniji lokalni portali (53%). Specijaliziranih informativnih portala ima 25%, nacionalnih web portala koji pokrivaju teritoriju cijele države ima 20%, dok zastupljenost regionalnih portala iznosi 2%.
… portali pretežno imaju dnevnu (80%) ili povremenu produkciju vijesti i ostalih medijskih sadržaja (15%).
… portali pokrivaju različite oblasti: sport, kulturu, nacionalnu baštinu ili pripadnost, historiju, biznis, zabavu, auto-novine, civilno društvo, ekologiju, filozofiju i kulturu, turizam, lifestyle, teme namijenjene ženskoj čitalačkoj publici, alternativu, zdravlje, porodicu, nauku i teme namijenjene mladima.
… u BiH postoji 75% autentičnih, unikatnih web portala, dok je četvrtina portala izvedena iz drugih medija: televizije, radija, štampe.
… više od polovine od ukupnog broja portala (59%) ne nudi mogućnost ostavljanja komentara.
… su gotovo svi portali (95%) zastupljeni na društvenim mrežama.
… je oglašavanje prisutno kod velike većine bh. portala (80%).
Osim sveobuhvatnog mapiranja medijskih web portala u BiH značaj ovog istraživanja ogleda se u tome što je ono ujedno mapiralo zakonske, administrativno-pravne prepreke kao i ostale probleme koje je potrebno prevazići u cilju podizanja profesionalnih i etičkih standarda web novinarstva u BiH.
Autor istraživanja „Mapiranje medijskih web portala u Bosni i Hercegovini“ je prof. dr Enes Osmančević sa svojim istraživačkim timom. Istraživanje je 2021. godine objavio Centar za promociju civilnog društva u okviru USAID-ovog Programa osnaživanja nezavisnih medija.
